حجاب، مفهومی فراتر از روسری یا پوشش سر، ریشه در تاریخ کهن بشریت و فرهنگ‌های مختلف دارد. در این نوشتار، به سفری عبر زمان می‌رویم تا ردپای حجاب را در گذر تاریخ و تحولات آن در اسلام را بررسی کنیم.
حجاب پیش از اسلام:
ریشه در فطرت انسانی: حیا و عفاف، فطری‌ترین صفات انسان هستند و در بسیاری از جوامع، زنان برای حفظ این ارزش‌ها، از پوشش‌های متفاوتی استفاده می‌کردند. به عنوان نمونه، در مصر باستان، زنان از شنل‌های بلند و در یونان باستان از پپלוס استفاده می‌کردند.
نمادی از جایگاه اجتماعی: در برخی تمدن‌ها، مانند بین‌النهرین، حجاب نمادی از جایگاه اجتماعی زنان بود و زنان طبقات بالا از پوشش‌های فاخرتر برای تمایز خود از طبقات پایین‌تر استفاده می‌کردند.
محافظت در برابر خطرات: در برخی فرهنگ‌ها، حجاب به عنوان ابزاری برای محافظت از زنان در برابر خطرات و آسیب‌ها، مانند نور خورشید، گرد و غبار و یا نگاه‌های نامحرم، مورد استفاده قرار می‌گرفت.
حجاب در اسلام:
تعریف و فلسفه: اسلام، با ارائه تعریفی مشخص از حجاب و تعیین حدود و الزامات آن، این مفهوم را متحول کرد. حجاب در اسلام، تنها به پوشش سر و گردن محدود نمی‌شود، بلکه شامل پوشش تمام بدن به جز صورت و دست‌ها تا مچ، حفظ حیا در گفتار و رفتار و پرهیز از تبرج و خودنمایی نیز می‌شود.
اهداف حجاب: فلسفه حجاب در اسلام، حفظ حریم عفت و پاکدامنی، حفظ ارزش و کرامت زن مسلمان، ایجاد آرامش و امنیت روانی در جامعه و جلوگیری از تحریک شهوت و نگاه‌های نامحرم است.
آیات و روایات: در قرآن کریم و احادیث معصومین (ع) آیات و روایات متعددی در مورد حجاب و فلسفه آن وجود دارد. به عنوان نمونه، در آیه 59 سوره احزاب، خداوند متعال به زنان مؤمن دستور می‌دهد که حجاب خود را بر خود بکشند تا از سوی افراد ناشناس مورد آزار و اذیت قرار نگیرند.
تحولات حجاب در طول تاریخ اسلام: پوشش و حجاب زنان مسلمان در طول تاریخ اسلام، متأثر از عوامل مختلفی از جمله فرهنگ، سیاست، شرایط اجتماعی و اقتصادی بوده است. در برخی ادوار، شاهد پایبندی کامل زنان به احکام حجاب بوده‌ایم، در حالی که در دوره‌های دیگر، انحرافاتی از این احکام نیز به چشم می‌خورد.
انواع حجاب اسلامی:
حجاب: روسری است که مو و گردن را می پوشاند.
نقاب: حجابی است که صورت و سر را می پوشاند و دور چشم را باز نگه می دارد.
برقع: تمام بدن زن را می پوشاند. این می تواند یک لباس یک تکه یا یک لباس دو تکه باشد.
خمار: روسری بلندی است که سر و سینه را می پوشاند ولی صورت را بدون پوشش نگه می دارد.
شایلا (شال): پارچه ای مستطیل شکل که دور سر پیچیده و در جای خود سنجاق می کنند.
حجاب در دنیای امروز:
حجاب در دنیای امروز، با چالش‌ها و پرسش‌های متعددی روبرو است. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:
سکولاریسم و مدرنیته: گسترش فرهنگ سکولاریسم و مدرنیته در برخی جوامع، به تضعیف باورهای دینی و به تبع آن، کم‌رنگ شدن حجاب منجر شده است.
جهانی شدن: جهانی شدن و تبادل فرهنگی، باعث شده است تا زنان مسلمان با پوشش‌های متنوعی از جوامع مختلف آشنا شوند و این امر می‌تواند در انتخاب نوع حجاب آنها تاثیرگذار باشد.
اسلام‌هراسی: متاسفانه، در برخی جوامع غربی، حجاب به عنوان نمادی از اسلام‌هراسی و تبعیض علیه مسلمانان تلقی می‌شود.
با وجود این چالش‌ها، حجاب همچنان برای بسیاری از زنان مسلمان، مظهر هویت دینی و ارزش‌های اخلاقی آنها به شمار می‌رود. زنان مسلمان با انتخاب آگاهانه حجاب، به حفظ حریم عفاف و پاکدامنی خود می‌پردازند و ارزش و کرامت خود را حفظ می‌کنند
