زندگی، عرصه فراز و نشیب‌ها و تعاملات گوناگون انسانی است. در این میان، مواجهه با افرادی که به دلایل مختلف در صدد ایجاد مزاحمت، آزار و یا دشمنی با ما هستند، تجربه‌ای ناخوشایند اما گریزناپذیر است. در چنین مواقعی، دین مبین اسلام، ضمن دعوت به صبر و خردورزی، ابزارهای معنوی قدرتمندی را در اختیار پیروان خود قرار می‌دهد. رویکرد اسلام در مواجهه با دشمنی‌ها، نه بر پایه انتقام و نابودی، بلکه بر اساس طلب یاری از خداوند متعال برای دفع شر، کسب آرامش و در صورت امکان، هدایت خصم استوار است. این مقاله، با تکیه بر آیات قرآن کریم و روایات معصومین (علیهم السلام)، به بررسی ادعیه‌ای می‌پردازد که می‌توانند در دفع شر دشمنان و ایجاد سکینه در قلب مؤمنان مؤثر واقع شوند.
جایگاه دعا در مقابله با خصومت:
دعا در فرهنگ اسلامی، تنها راهی برای طلب حاجات و رفع مشکلات شخصی نیست، بلکه سلاحی مؤثر در برابر تهدیدات و دشمنی‌ها نیز محسوب می‌شود. اصل اساسی در این میان، پرهیز از نفرین و طلب نابودی برای دیگران بدون دلیل موجه شرعی، و در مقابل، تأکید بر توکل بی‌چون و چرا به قدرت و حکمت الهی است. گنجینه غنی آیات قرآن و روایات ائمه اطهار (علیهم السلام) مملو از ادعیه‌هایی است که می‌توانند در لحظات رویارویی با دشمنی، به مؤمنان قوت قلب، آرامش و راهنمایی عطا کنند.
ادعیه مجرب برای دفع شر دشمنان:
در ادامه، به برخی از مهم‌ترین و مؤثرترین ادعیه‌های منقول در منابع اسلامی برای در امان ماندن از مکر و کید دشمنان اشاره خواهیم کرد:
1. حرز یمانی؛ سپر امن در برابر دشمن:
حرز یمانی، دعایی با قدمت و اعتبار بالا، منسوب به امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) است و در کتب روایی، آثار و برکات فراوانی برای دفع دشمن و کسب پیروزی در آن ذکر شده است.
داستان حرز یمانی:
روایت شده است که روزی فردی توانمند و صاحب منصب، اما مستأصل از دشمنی سرسخت، به نزد امام علی (علیه السلام) شرفیاب می‌شود و از ایشان طلب دعایی می‌کند که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به ایشان تعلیم داده بودند. امام (علیه السلام) پس از موافقت و نگارش دعا برای او، تأکید می‌فرمایند که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده‌اند: هر کس این دعا را با نیتی صادق و دلی خاشع بخواند، حتی موانع بزرگ چون کوه‌ها و دریاها نیز در برابر او تسلیم خواهند شد. پس از گذشت چهل روز، نامه آن شخص به امام (علیه السلام) می‌رسد و خبر از پیروزی و حل مشکلاتش می‌دهد. امام (علیه السلام) پس از دریافت نامه می‌فرمایند: “من به این امر یقین داشتم؛ زیرا این حقیقت را رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) به من آموخته‌اند و هیچ امری بر من دشوار نمی‌شود، مگر آنکه با این دعا آسان می‌گردد.”
اشکال مختلف حرز یمانی:
این دعای ارزشمند در سه صورت مختلف در منابع ذکر شده است:
شکل اول: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ. أَللَّهُمَّ أَنْتَ الْمَلِک الْحَقُّ الَّذی لا إِلهَ إِلّا أَنْتَ، وَأَنَا عَبْدُک، ظَلَمْتُ نَفْسی، وَاعْتَرَفْتُ بِذَنْبی، وَلایغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلّا أَنْتَ، فَاغْفِرْ لی …
شکل دوم: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی خَاتَمِ النَّبِیینَ وَ عَلَی أَهْلِ بَیتِهِ أَجْمَعِینَ،اللهم إنی أحمدُک وأنتَ للحمدِ أهلٌ علی ما خَصَّصْتنی بهِ من مواهِبِ الرَّغائِبِ ووصل إلی من فضائِلِ الصَّنائِعِ …
شکل سوم (به نقل از علامه مجلسی): اللَّهُمَّ أَنْتَ الْمَلِک الْحَقُّ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَنْتَ رَبِّی وَ أَنَا عَبْدُک عَمِلْتُ سُوءاً … (توصیه شده است پیش از قرائت این دعا، سوره حمد و آیة الکرسی خوانده شود.)
2. نیایش برای دفع مکر دشمنان از صحیفه سجادیه (دعای 49):
امام سجاد (علیه السلام)، در دعای چهل و نهم صحیفه سجادیه، با بیانی بلیغ و سرشار از تضرع، به درگاه الهی پناه می‌برند و دفع کید و نیرنگ دشمنان و بازگرداندن شر آنان را از خداوند متعال مسئلت می‌نمایند. این دعا، نمایانگر اوج بندگی و استمداد انسان در برابر قدرت بی‌پایان خداوند در مواجهه با دشواری‌ها و دشمنی‌ها است. (متن کامل این دعای شریف در بخش‌های پیشین مقاله قابل دسترسی است.)
3. دعای امام سجاد (علیه السلام) برای دفع شر ستمگران (دعای 27):
در دعای بیست و هفتم صحیفه سجادیه، امام زین العابدین (علیه السلام) به صورت خاص برای دفع شر و ستم ظالمان و یاری رساندن به جامعه مسلمانان دعا می‌فرمایند. سفارش شده است که این دعا در وقت سحر یا پس از انجام فریضه نماز عشاء قرائت شود. (متن کامل این دعای پربرکت نیز در بخش‌های قبلی مقاله ذکر شده است.)
آیات قرآنی؛ پناهگاه مؤمن در برابر خصومت‌ها:
علاوه بر ادعیه مأثور از ائمه اطهار (علیهم السلام)، آیات مبارک قرآن کریم نیز می‌توانند در هنگام سختی‌ها و مواجهه با دشمنان، منبع آرامش و راهنمایی برای مؤمنان باشند:
آیه 173 سوره آل عمران: «حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ» (خدا ما را کافی است و او نیکوترین وکیل است.) – این آیه شریفه، تأکید فراوانی بر توکل به خداوند و اعتماد بر او در رویارویی با دشمنان دارد. نقل شده است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و یاران گرانقدرشان در لحظات احساس خطر، این آیه را تلاوت می‌فرمودند. توصیه می‌شود که این آیه را صد مرتبه پس از هر نماز یا در مواقعی که احساس خطر می‌کنید، بخوانید.
آیه 10 سوره کهف: «رَبَّنَا آتِنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً وَهَيِّئْ لَنَا مِنْ أَمْرِنَا رَشَدًا» (پروردگارا، از جانب خود رحمتی به ما عطا فرما و در کارمان راه صواب و رشد را برای ما مهیا کن.) – این دعای پرمعنا، برای طلب هدایت الهی و رهایی از مشکلات و دشمنی‌ها بسیار مؤثر است. خواندن هفت مرتبه آن پس از نماز صبح یا در هر زمان دیگری که احساس نیاز می‌کنید، سفارش شده است.
آیه 35 سوره قصص: «قَالَ سَنَشُدُّ عَضُدَكَ بِأَخِيكَ وَنَجْعَلُ لَكُمَا سُلْطَانًا فَلَا يَصِلُونَ إِلَيْكُمَا» (فرمود: به زودی بازویت را به برادرت محکم می‌کنیم و برای شما قدرتی قرار می‌دهیم که به شما دست نیابند.) – این آیه برای درخواست اقتدار و پیروزی بر دشمنان توصیه شده و مداومت بر خواندن هفت مرتبه آن به مدت چهل روز می‌تواند آثار مثبتی به همراه داشته باشد.
سوره‌های آرامش‌بخش در مواجهه با خصومت:
حفظ آرامش و تعادل روحی در شرایط سخت و هنگام رویارویی با دشمنی‌ها، از اهمیت بسزایی برخوردار است. سوره‌های مبارکه معوذتین، یعنی سوره ناس و سوره فلق، به عنوان پناهگاهی الهی برای دفع شر و کسب آرامش شناخته می‌شوند:
سوره ناس: برای دفع شر وسوسه‌گران، دشمنان پنهان و افکار منفی.
سوره فلق: برای طلب حفاظت از شر مخلوقات، حسادت حسودان و هرگونه آسیب و گزند.
توصیه می‌شود هر شب پیش از خواب، سه مرتبه سوره ناس و سه مرتبه سوره فلق را بخوانید و پس از آن، به نیت دفع شر دشمنان، بر دستان خود بدمید و بر تمام بدن خود بکشید.
رهنمودهای اخلاقی در دعا برای دفع دشمن:
هنگام دعا کردن برای دفع شر دشمنان، رعایت اصول اخلاقی زیر، مورد تأکید آموزه‌های اسلامی است:
پرهیز از نفرین ناحق: در اسلام، نفرین کردن یا طلب نابودی برای کسی بدون دلیل شرعی موجه، عملی ناپسند تلقی می‌شود. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره فرموده‌اند: «از نفرین کردن بپرهیزید، زیرا نفرین همانند شمشیری دولبه است که ممکن است به خود شما بازگردد.»
دعای خیر برای دشمن (در صورت امکان): اولویت در آموزه‌های اسلامی، دعا برای هدایت دشمن و بازگشت او به مسیر درست است، مگر آنکه ظلم و ستم او از حد تحمل خارج باشد.
اتکا و توکل به خداوند: دعا باید با ایمان راسخ و توکل کامل به خداوند متعال همراه باشد. خداوند در قرآن کریم وعده داده است که هر کس بر او توکل کند، او را کفایت خواهد کرد: «وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ» (سوره طلاق، آیه 3).
نتیجه‌گیری:
دعا و نیایش به درگاه خداوند متعال، همواره قدرتمندترین سلاح مؤمن در مواجهه با سختی‌ها و دشمنی‌ها بوده است. با بهره‌گیری از ادعیه و آیات قرآنی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد، می‌توان با اتکا به نیروی لایزال الهی، از شر دشمنان در امان ماند و آرامش و اطمینان را در قلب خود مستقر ساخت. همواره به یاد داشته باشیم که آرامش حقیقی در برابر خصومت‌ها، در سایه ایمان استوار، صبر جمیل و توکل خالصانه به خداوند رحمان حاصل می‌شود.
