در گوشه‌ای از استان پهناور سیستان و بلوچستان، جایی در دل کویرهای سوزان و در آغوش صخره‌های برافراشته، رازهایی نهفته است که با گذر زمان همچنان سر به مهر باقی مانده‌اند. گورستان تاریخی هفتاد ملا در میرجاوه، یکی از این گنجینه‌های ارزشمند است که نه تنها به خاطر زیبایی‌های بصری و جاذبه‌های تاریخی‌اش ارزشمند است، بلکه درک عمیق‌تری از فرهنگ و سنت‌های این منطقه را نیز به ما می‌دهد.
این قبرستان که در استان سیستان و بلوچستان واقع شده، بیانگر بخشی از تاریخ غنی ایران است که از طریق معماری، هنر و داستان‌های فولکلور به یادگار مانده است.
اهمیت گورستان هفتاد ملا نه فقط در ظاهر خاص قبرهای سفید رنگ آن و موقعیت منحصربه‌فردش در میان صخره‌ها خلاصه می‌شود، بلکه در افسانه‌ها و داستان‌هایی که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده، عمق بیشتری پیدا می‌کند. این داستان‌ها می‌توانند از قهرمانان محلی گرفته تا عرفان و اعتقادات مذهبی را در بر بگیرند، و هر کدام به نوعی زندگی و باورهای مردمانی را بازتاب می‌دهند که در زمان‌های گذشته در این منطقه زندگی می‌کردند.
علاوه بر اهمیت تاریخی و فرهنگی، میرجاوه به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود نیز حائز اهمیت است. این شهر که یکی از قدیمی‌ترین گمرکات کشور را داراست و از طریق راه‌آهن، ایران را به شبه‌قاره هند متصل می‌کند، نقش مهمی در تجارت و تبادل فرهنگی بین ایران و کشورهای دیگر ایفا می‌کند.
معماری گورستان هفتاد ملا، شاهکاری از معماری اسلامی است که گفته می‌شود به سبک و سیاق مقبره‌ی کوروش کبیر طراحی شده است. این گورستان در روستای روپس، از توابع بخش تمین در شهرستان میرجاوه واقع شده است. ویژگی منحصربه‌فرد این مکان، این است که به‌خاطر ساختار خاص خود و قرارگیری در دل غار، در برابر شرایط آب و هوایی متنوع منطقه، از جمله برف، باران، طوفان و حتی نور خورشید، در طول سالیان سال امان بوده است.
تاریخچه این اثر به بیش از ۱۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد، اما علت نام‌گذاری آن هنوز معلوم نیست. با این وجود، ویژگی‌های منحصربه‌فرد این گورستان شامل موارد زیر است:
گورهای چند طبقه: وجود گورهایی با ساختار چند طبقه، نشان از تنوع و پیچیدگی در ساختار معماری این ورستان دارد و به توجه و احترام بیشتر به مردگان دفن‌شده اشاره می‌کند.
معماری و حفر گور در سینه‌ی صخره‌ها: استفاده از صخره‌های محیط به عنوان پایه و پشتیبان برای ساختارهای گورستان، نشان از هنر و زبان معماری خاصی دارد که با محیط طبیعی درگیر شده است.
ظروف سفالی درون گورها: وجود ظروف سفالی درون گورها، احتمالاً به اعتقادات و رسوم دفن مردگان در زمان ساخت این گورستان اشاره دارد.
گورهای خانوادگی و تشریفاتی: وجود گورهایی که به طور خاص به خانواده‌ها و یا طبقات اجتماعی مشخص اختصاص یافته‌اند، نشان از ساختار اجتماعی و فرهنگی مردم در زمان ساخت این گورستان است.
این ویژگی‌ها باعث می‌شود که گورستان تاریخی هفتاد مُلّا به عنوان یکی از جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی مهم منطقه مورد توجه قرار گیرد و مورد بازدید گردشگران و علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ شهرستان میرجاوه قرار بگیرد.
در گذر زمان، گورستان تاریخی هفتاد ملا افسانه‌های بسیاری را به خود دیده است. نبود اسناد و مدارک مستدل تاریخی، باعث شده تا حقیقت در مورد این مکان همچنان در هاله ای از ابهام قرار گیرد. یکی از افسانه‌های رایج در میان مردم محلی، حکایت از آن دارد که این گورستان، آرامگاه هفتاد تن از بزرگان و ریش سفیدان یک طایفه بوده است. روایت دیگری نیز وجود دارد که ساکنان اولیه این منطقه، برای در امان ماندن از سیلاب‌های رودخانه ای که در نزدیکی گورستان قرار دارد، مردگان خود را در ارتفاعات دفن می کرده اند. موقعیت جغرافیایی گورستان، این روایت را تا حدودی تایید می کند.
